Antirrhinum L. — wyżlin, lwia paszcza
Rodzina Scrophulariaceae — trędownikowate
Lwia paszcza pochodzi z Europy Południowej i Afryki Północnej; w swojej ojczyźnie jest byliną. U nas uprawia się ją w gruncie jako roślinę jednoroczną.
W USA lwia paszcza należy do najpopularniejszych kwiatów ciętych w uprawie szklarniowej. Również i W naszym kraju wzrasta zainteresowanie tym sposobem jej uprawy.
W ogrzewanych tunelach foliowych można uprawiać tę roślinę podobnie jak w szklarni, natomiast w nie ogrzewanych ’ poleca się ją głównie na zbiór kwiatów w okresie późnowiosennym (maj-czerwiec) oraz wcze- snojesiennym (wrzesień-październik). Lato jest dla uprawy lwiej paszczy w tunelu foliowym mniej korzystne, ze względu na utrzymujące się tam zbyt wysokie temperatury i nadmierną wilgotność powietrza. Wiosenna uprawa lwiej paszczy pod folią może być dobrym przedplonem dla jesiennej uprawy złocieni.
Odmiany. Do uprawy pod osłonami nadaje się wyłącznie Anłirrhinum majus grandiflorum — lwia paszcza wielokwiatowa, głównie odmiany z rasy maximum i grupy Sentinel, Super Tetra czy Tip-Top. W USA i Japonii rozpowszechnione są doskonałe odmiany mieszańcowe F1( które wyróżniają się silnym wzrostem, długimi kwiatostanami, dużą skalą barw oraz dobrą trwałością kwiatów po ścięciu. Wśród odmian reprodukowanych w naszym kraju do uprawy szklarniowej nadają się: 'Cavalier' (pomarańczoworóżowa), 'Commander' (ciemnoszkarłatna), 'Crimson Giant' (ciemnoczerwona), 'Majorette' (różowa), 'Tempie' (różowa), 'White Spire' (biała). Z odmian zagranicznych do najlepszych należą następujące: 'New York' (różowa), 'Navajo' (czerwona — mieszaniec F,), 'Apache' (purpurowa — mieszaniec F,), 'Golden Spike' (żółta — mieszaniec F,), 'Aida' (biała), 'Sierra' (kremowobiała — mieszaniec F,).
Wymagania. Lwiej paszczy w uprawie szklarniowej trzeba zapewnić maksymalną ilość światła; jedynie siewki cieniuje się. Temperatura powietrza nie powinna przekraczać 15°C; konieczne jest także częste wietrzenie szklarni. Roślina ta wymaga raczej mineralnego, zasobnego podłoża (należy unikać nadmiaru torfu), ale jest jednocześnie wrażliwa na zasolenie. Należy także przestrzegać umiarkowanej wilgotności podłoża.
Rozmnażanie. W uprawie na dużą skalę lwią paszczę rozmnaża się generatywnie. W 1 gramie znajduje się około 6000 nasion. Zachowują one żywotność przez 2—3 lata. Zdolność kiełkowania wynosi 55%, więc dla uzyskania 1000 roślin trzeba wysiać około 0,5 g nasion. Coraz bardziej rozpowszechnia się u nas uprawa lwiej paszczy na okres wiosenny (kwiecień-maj) oraz jesienny (październik-grudzień), chociaż przy odpowiednim doborze odmian można uprawiać ją przez cały rok, kierując się orientacyjnymi terminami przedstawionymi poniżej:
|
wysiew |
kwitnienie |
wysiew |
kwitnienie |
|
15 VI |
1—15 X |
20 VIII |
16—28 II |
|
1 VII |
16—31 X |
30 VIII |
1—15 III |
|
5 VII |
1—15 XI |
10 IX |
16—31 III |
|
10 VII |
16—:s0 XI |
20 IX |
1—15 IV |
|
15 VII |
1—15 XII |
10 X |
16—30 IV |
|
25 VII |
16—31 XII |
15 XI |
1—15 V |
|
31 VII |
1—15 I |
15 XII |
16—31 V |
|
5 VIII |
16—31 I |
25 XII |
1—15 VI |
|
10 VIII |
1—15 II |
|
|
Nasiona wysiewa się rzutowo lub w rządki do skrzynek, wypełnionych parowanym, dobrze przepuszczalnym podłożem, i przykrywa się bardzo cienką warstwą miału torfowego z piaskiem. Przy utrzymaniu umiarkowanej wilgotności podłoża, temperatury w granicach od 18 do 20°C oraz starannym cieniowaniu, wschody odmian mieszańcowych ukazują się po tygodniu; inne odmiany kiełkują po 10—14 dniach. Po wzejściu siewek skrzynki z roślinami należy przenieść do jasnych, dobrze wietrzonych szklarni, obniżyć temperaturę do 15°C i podlewać dopiero po zauważeniu pierwszych objawów więdnięcia siewek. Rośliny w stadium wyrośniętych liścieni pikuje się do skrzynek w rozstawie 2X3 cm. Lwią paszczę można też, z dużą łatwością, rozmnażać przez ukorzenianie sadzonek zarówno wierzchołkowych, jak i z pędów bocznych. Sadzenie i pielęgnowanie. Po 3—4 tygodniach od pikowania rośliny sadzi się na miejsce stałe — stoły lub zagony ziemne. Zdezynfekowane podłoże powinno być dobrze przepuszczalne, nie za ciężkie, bogate w składniki organiczne, o pH 6,0—6,5. Na 1 m3 przygotowywanego podłoża daje się około 1,5 kg azofoski i 0,5 kg superfosfatu potrójnego. Optymalny dla wzrostu i kwitnienia lwiej paszczy poziom składników mineralnych, wyrażony w mg/l podłoża, wynosi: N=100—150, P=100—200, K=350—500. Torf dodaje się do podłoża w niewielkiej ilości, gdyż utrzymuje on stale niekorzystną dla roślin dużą wilgotność wokół korzeni.
Sadząc rośliny na miejsce stałe należy je umieszczać bardzo płytko, nigdy głębiej niż rosły w miejscu wysiewu, gdyż nadmierne zagłębienie ich powoduje często zagniwania szyjki korzeniowej. Rośliny sadzi się w rozstawie 7,5X15 cm (88 roślin na m2) lub 10X12 cm (83 rośliny na m2). Lwią paszczę podlewa się dopiero wówczas, gdy podłoże przeschnie, a rośliny wykazują objawy przywiędnięcia. W czasie podlewania należy starannie unikać moczenia roślin. Temperatura w szklarni
nocą powinna być utrzymywana w granicach od 8 do 10°C, a w dzień — od 1 3 do 1 5°C. Konieczne jest częste wietrzenie szklarni i zapewnienie roślinom maksymalnej ilości światła. W okresie tworzenia się pąków kwiatowych należy rośliny zasilać 0,2% roztworem nawozów mineralnych z przewagą potasu. Szczególnie niebezpieczne jest przenawożenie roślin azotem i zbyt duże zasolenie podłoża. Gdy pąki kwiatowe stają się widoczne należy przerwać nawożenie pogłówne. Lwia paszcza korzystnie reaguje na długi dzień, który przyspiesza inicjowanie się pąków kwiatowych. Doświetlanie roślin żarówkami 60—75 W zawieszonymi 1,5 m nad zagonem w odstępach 1,2 m w okresach krótkiego dnia przyspiesza ich kwitnienie mniej więcej o 3 tygodnie. Lwia paszcza wymaga podpór, które gwarantują prosty wzrost roślin.
Kwiaty najlepszej jakości uzyskuje się w uprawie na jeden pęd. Jeżeli decydujemy się prowadzić lwią paszczę na więcej pędów, trzeba przewidywać przedłużenie okresu uprawy mniej więcej o 3 tygodnie. Rośliny przeznaczone do takiej uprawy należy w fazie 6 par liści uszczyk- nąć nad czwartą parą, w celu spowodowania rozkrzewienia rośliny i uzyskania 3 pędów kwiatowych. Należy je też sadzić odpowiednio rzadziej, w rozstawie 20X20 cm (25 roślin na m2) lub 18X24 cm (23 rośliny na m2).
Zbiór kwiatów. Przy uprawie jednopędowej otrzymuje się około 70—80 kwiatów z m2, natomiast przy wielopędowej plon może być nieco większy, ale jakość kwiatów jest zwykle nieco gorsza. Zbioru dokonuje się, gdy 5 pierwszych kwiatów w kwiatostanie jest już wybarwionych. Lwia paszcza jest dość wrażliwa na transport i bywa, że nagromadzenie się etylenu wydzielanego przez ścięte kwiaty powoduje ich opadanie- Z tego też względu zaleca się kłaść do kartonów i do naczyń z wodą małe kawałki węgla aktywowanego, który pochłania etylen i zwiększa trwałość kwiatów.
Jeżeli szklarniową uprawę lwiej paszczy kończy się w kwietniu, maju lub czerwcu, można rośliny, z których ścięto już kwiaty, przesadzić do gruntu. Łatwo się przyjmują i dobrze pielęgnowane dają jeszcze plon handlowy w lecie.
Ochrona przed chorobami i szkodnikami. W nie sprzyjających warunkach agrotechnicznych (zbyt wysoka temperatura, przenawożenie azotem, słabe wietrzenie szklarni, duża wilgotność powietrza i podłoża oraz nadmierne zagęszczenie) roślin występuje często na lwiej paszczy szara plamistość (czynnik chorobotwórczy — Phyllosticia antirrhini). Szarobrunatne plamy szybko opanowują liście i pędy, powodując więdnięcie i obumieranie roślin. Grzyb ten zwalcza się skutecznie takimi preparatami, jak Dithane (0,2%), Kaptan (0,2%) czy Sadoplon (0,2%).
Groine w uprawie lwiej paszczy mogą być także pasożytnicze choroby więdnięcia roślin (czynniki chorobotwórcze — grzyby z rodzaju Verticil- lium i Fusarium). Ich występowaniu zapobiega się starannie odkażając szklarnię i skrzynki do wysiewu, a przede wszystkim podłoże, oraz zaprawiając nasiona Zaprawą T (tiuramowa). Choroby te są bardzo trudne do zwalczania, a ich rozprzestrzenianie się można ograniczyć stosując takie preparaty, jak Benlate (0,2%), Topsin M (0,2%) czy Funaben (0,2%). Znaczne szkody w uprawie może powodować również rozpowszechniona u nas rdza wyżlinu (czynnik chorobotwórczy — Puccinia anfirrhini). Jej objawami są charakterystyczne, zielonkawożółte plamy na liściach i pędach, powodując zamieranie liści, a potem całych roślin. Rozwojowi rdzy sprzyja przede wszystkim zbyt gęste sadzenie roślin i niezdezynfekowane podłoże, a także za wysoka wilgotność powietrza. Po zaobserwowaniu pierwszych objawów rdzy należy co 7—10 dni stosować na przemian Cynkotox (0,3%), Dithane M-45 (0,2%) i Saprol (0,1%).
Najbardziej uporczywymi szkodnikami lwiej paszczy w uprawie szklarniowej są mszyce i przędziorki. Do zwalczania tych szkodników zaleca się stosowanie na przemian, w odstępach 10—14-dniowych, środków mszycobójczych, jak Pirimor (0,1%), Ekatin (0,1%), Anthio (0,2%), i przędziorkobójczych akarycydów, jak Roztoczol (0,2%), Fosbrom (0,1 %) czy Tinox (0,05%).