Convallaria L. — konwalia
Rodzina Liliaceae — liliowate
Z tego rodzaju znany i uprawiany jest u nas jeden gatunek, konwalia majowa — Convallaria majalis L.
Rasy. W uprawie znajdują się dwie rasy konwalii: niemiecka i holenderska. Rasa niemiecka, o szerszych lis'ciach i mniejszej liczbie kwiatów w kwiatostanie niż holenderska, wcześniej kończy rozwój. Nadaje się do pędzenia w okresie do końca grudnia. Po styczniu należy pędzić konwalię rasy holenderskiej, gdyż w tym czasie niemiecka obficie wytwarza liście kosztem kwiatów.
Wymagania. Najważniejszym czynnikiem w uprawie konwalii jest temperatura. Jesienią rośliny przechodzą okres spoczynku, który może być przerwany przede wszystkim działaniem niskiej temperatury. W tym celu kłącza chłodzi się w temperaturze —2°C przez okres 3 tyqodni.
Stosowanie niższej temperatury może spowodować uszkodzenie organów roślinnych. Innym sposobem przerywania spoczynku jest kąpiel wodna, podczas której kłącza zanurza się na 12—16 godzin w wodzie
o temperaturze 30—35°C. Tak przygotowane kłącza nadają się do pędzenia wczesnego, tj. od połowy listopada do początku grudnia. Do pędzenia późnego, trwającego od stycznia do marca, używa się kłączy przechowywanych w temperaturze 0—5°C.
Kwitnienie konwalii w szklarni uwarunkowane jest działaniem wysokiej temperatury. Pędzenie wczesne odbywa się w pomieszczeniach o temperaturze 25—30°C, a późne w szklarniach o temperaturze 20—25°C. Początkowo konwalie uprawia się w ciemności, co sprzyja ich równomiernemu rozwojowi. Gdy pędy osiągną wysokość mniej więcej 10 cm, rośliny wystawia się na światło.
Konwalie mają duże wymagania co do wody. Przed rozwinięciem się kwiatów rośliny należy obficie podlewać i zraszać. Później zalecane jest tylko podlewanie, gdyż kwiaty są bardzo wrażliwe na nadmierną wilgotność powietrza.
Rozmnażanie i przygotowanie materiału do pędzenia. W produkcji wielkotowarowej konwalię rozmnaża się wyłącznie z kłączy. Do sadzenia przeznacza się części kłączy, na których znajdują się pąki liściowe. Pole przeznaczone do posadzenia kłączy powinno być starannie przygotowane, zwłaszcza oczyszczone z perzu. Konwalie dobrze rosną na glebach lekkich, przepuszczalnych, o pH 5,0—6,5. Jako nawożenie podstawowe na 100 m2 daje się 1500 kg obornika i 20 kg nawozów potasowo-fosforowych. Kłącza konwalii sadzi się w drugiej połowie października lub na początku listopada w rozstawie 25X4 cm tak głęboko, aby wierzchołek pąka był przykryty 2-centymetrową warstwą podłoża. Na 100 m2 sadzi się od 8 do 10 tysięcy kłączy. Po posadzeniu podłoże przykrywa się warstwą dobrze rozłożonego obornika lub torfu. Przykrywanie to powtarza się jesienią każdego roku.
Następne zabiegi pielęgnacyjne to odchwaszczanie i nawożenie po- główne. Do odchwaszczania stosuje się herbicydy, np. Atrazin w ilości 2 kg/ha. Dokarmianie roślin wykonuje się 2—3-krotnie podczas wegetacji dając na m2 70—80 g nawozu wieloskładnikowego o małej zawartości azotu, np. Azofoski lub Flory. Przy niewielkiej ilości opadów celowe jest deszczowanie plantacji.
Kłącza wykopuje się w trzecim roku uprawy, po zaschnięciu liści, z reguły w drugiej połowie października. Następnie czyści się je i sortuje uważając, aby za bardzo nie przeschły. Kłącza z pąkami kwiatowymi, które są grubsze i tępo zakończone, przeznacza się do pędzenia, a kłącza z cieńszymi i ostro zakończonymi pąkami liściowymi — do dalszej uprawy.
Kłącza z pąkami kwiatowymi sortuje się na 3 klasy: la o średnicy pąka 7,5 mm i korzeniach długości 16 cm,
I o średnicy pąka 7,0 mm i korzeniach długości 14 cm,
II o średnicy pąka 6,0 mm i korzeniach długości 10 cm.
Po posortowaniu wiąże się kłącza w pęczki po 25 sztuk i dołuje w zimnym inspekcie w wilgotnym piasku tak, aby pąki wystawały nad podłożem. Piasek użyty do dołowania nie może przeschnąć.
Pędzenie konwalii. Kłącza przeznaczone do pędzenia sadzi się do skrzynek wypełnionych piaskiem, torfem lub trocinami tak, aby pąki wystawały nad podłożem. Rozstawa wynosi 3X5 cm. Po posadzeniu skrzynki przykrywa się wilgotnym torfem, który zdejmuje się po upływie 6—8 dni.
W celu uzyskania kwitnących konwalii w listopadzie-grudniu kłącza, po przerwaniu okresu spoczynku, umieszcza się w szklarni od końca października. Przez pierwsze 10—14 dni pędzi się je w ciemności w temperaturze 25—30°C, a następnie na świetle przez 18—20 dni, w temperaturze 25°C. Przy tak wczesnym pędzeniu bardzo ważna jest wysoka temperatura podłoża, która początkowo powinna wynosić 25—28°C, a następnie 30—35°C.
Aby uzyskać kwitnienie od stycznia do kwietnia, kłącza wyjęte z doło- wnika sadzi się w szklarni od końca grudnia. Konwalie uprawia się najpierw w ciemności, w temperaturze 20—25°C, a po upływie 8—1 0 dni na świetle, w nieco niższej temperaturze. Jeśli sadzenie kłączy w szklarni odbywa się w lutym, lub później, można pominąć zaciemnianie. Zabiegi pielęgnacyjne polegają na utrzymywaniu odpowiedniej temperatury oraz zraszaniu i podlewaniu roślin. Korzystnie jest używać do tego celu ciepłej wody. Słabe wietrzenie i stopniowe obniżanie temperatury przy uprawie konwalii na świetle sprzyja tworzeniu się sztywnych pędów.
Kiedy w kwiatostanie rozwinie się połowa kwiatów przystępuje się do hartowania roślin. Polega ono na obniżeniu na 3—5 dni temperatury do 8—10°C i ograniczeniu wilgotności.
Zbiór kwiatów. Kwiatostany konwalii do sprzedaży wyrywa się z kłączami (korzeniami) w momencie, kiedy na pędzie rozwinie się 2/3 kwiatów. Ich trwałość wynosi około tygodnia.
Ochrona przed chorobami i szkodnikami. Na roślinach uprawianych na polu i w szklarni występuje szara pleśń (czynnik chorobotwórczy — Botrytis cinerea f. convallariae). Najczęściej na ogonkach liściowych pojawiają się zagniwające plamy, liście łamią się i są pokryte szarym nalbtem grzybni. Porażone rośliny należy opryskiwać Euparenem (0,2%) lub Benlatem (0,05%).
Rośliny są też często porażone przez czernienie pąków konwalii (czynnik chorobotwórczy — Selerotium denigrans). Pąki całkowicie zamierają, a jeśli wyrosną z nich pędy — przewracają się one. Łuski zewnętrzne i pąki czernieją i gniją. Na kłączach i korzeniach pojawiają się żółtobru- natne, gnijące plamy. Porażone rośliny należy usunąć i spalić, a pozostałe opryskać Benlatem 0,1%. Profilaktycznie przed sadzeniem moczy się kłącza przez 30 minut w Benlate (0,1%).
Objawem zgorzelowej plamistości liści konwalii (czynnik chorobotwórczy — Gloeosporium convallariae) jest powstawanie na liściach i pędach kwiatostanowych żółtawych, czerwono obrzeżonych plam o średnicy 0,2—2,0 cm. Z czasem blaszka liściowa w miejscach porażonych obumiera i wykrusza się. Zwalczanie choroby polega na kilkakrotnym opryskaniu roślin Cynkotoxem (0,2%) w 14-dniowych odstępach.
Ze szkodników na kłączach i korzeniach konwalii mogą żerować larwy niesobki pniówki (Korscheltellus lupulinus). Porażone konwalie więdną
i obumierają. Zagrożone rośliny należy w połowie lipca podlać emulsją Wofatox Spritzmittel .(0,2—0,3%).