Dianthus L. — goździk

Rodzina Caryophyllaceae — goździkowate

 

Rodzaj ten liczy ponad 230 gatunków pochodzących przede wszystkim z rejonów Morza Śródziemnego.

W uprawie szklarniowej znalazł zastosowanie tylko Dianthus caryophyl- lus — goździk ogrodowy. Jest on najważniejszym gatunkiem, z którego w drodze wieloletnich prac hodowlanych otrzymano uprawiane obecnie w szklarniach goździki wielkokwiatowe oraz goździki miniaturowe, nazywana też drobnokwiatowymi lub gałązkowymi. Chociaż znane obecnie goździki szklarniowe odbiegają znacznie budową od gatunków wyjściowych, ich wymagania siedliskowe uległy niewielkiej zmianie. Odmiany. Na świecie znanych jest około 200 odmian goździka. Na największą skalę uprawiane są odmiany z grupy Simów. Pierwsza z nich 'William Sim' wychodowana została w USA w roku 1939 i do tej pory wydała ponad 150 odmian różniących się głównie barwą kwiatów. Aktualnie uprawia się u nas około 50 odmian z tym, że na skalę produk­cyjną tylko najlepsze z poszczególnych grup kolorów. Odmiany o kwia­tach białych: 'White Sim', 'White Scania', 'White Calypso', 'Colette', 'Florence'.

Odmiany o kwiatach czerwonych: 'Scania 3 C', 'William Sim', 'Carry Sim', 'Red Sim', 'Romeo', 'Flamingo Sim', 'Polonia', 'Red Lena'.

Odmiany o kwiatach różowych: 'Lena', 'Dark Lena', 'Pink Sim', 'Pink Calypso', 'Pink Dusty', 'Linda', 'Laddie Sim', 'Crowley Sim'. Odmiany o kwiatach lilaróżowych: 'Orchid Beauty', 'Jasmina', 'Dark Orchid', 'Sacha', 'Charmeur'.

Odmiany o kwiatach pomarańczowych: 'Tangerine Sim', 'Orange Telstar', 'Sunset Sim'.

Odmiany o kwiatach żółtych: 'Clear Yellow Sim', 'Harvest Moon', 'Pallas'. Odmiany o kwiatach dwubarwnych: 'Arthur Sim' (biało-czerwone), 'Telstar' (żółto-czerwone), 'G.J. Sim' (różowawo-czerwone), 'Lolita' (jasnoróżowawo-czerwone).

Mniej znane u nas są goździki miniaturowe, które za granicą dzięki swoim walorom (atrakcyjne barwy, zapach, duża trwałość po ścięciu) zyskują coraz większą popularność.

Do uprawy na skalę produkcyjną poleca się następujące odmiany: 'Exquisite' (różowo-fioletowa), 'Scarlet Elegance' (czerwono-biała), 'Red lvette' (czerwona), ^ilyery Pink' (jasnoróżowa), 'Tony' (żółto-czer- wona).

Wymagania. Goździki należą do roślin fakultatywnie dnia długiego. Oznacza to, źe im dłuższy dzień, tym wcześniejsze zainicjowanie pąków kwiatowych. Odwrotnie, dzień krótki opóźnia kwitnienie goździków, ale jednocześnie przyspiesza wyrastanie nowych pędów po ścięciu kwiatów. Duża intensywność światła wpływa na poprawę jakości kwiatów, sztywności pędów i ogólną siłę wzrostu roślin. Goździki szklarniowe wykazują pogorszenie jakości kwiatów i tendencję do zahamowania procesów wzrostu i rozwoju w temperaturze powyżej 24°C, zawsze korzystniej reagując na temperatury niższe. Radykalne schłodzenie uprawy, poniżej 8°C lub dopuszczenie do dużych wahań temperatury, odbija się niekorzystnie na wzroście roślin i jakości kwiatów. Goździki szklarniowe prowadzą intensywną gospodarkę wodną i zużywają duże ilości wody. W pierwszym roku uprawy jedna roślina zużywa około 40 litrów wody. a w drugim roku nawet ponad 60.

Wszechstronność zastosowania goździków, niskie wymagania cieplne, łatwość transportu, nieskomplikowana stosunkowo uprawa i ciągle jesz­cze rosnący popyt, sprawiają, iż znajdują się one w naszym kraju na pierwszym miejscu w produkcji kwiatów ciętych pod szkłem i folią. W roku 1981 obszar ich uprawy wynosił 289 ha, co stanowiło ponad 64% całej powierzchni roślin ozdobnych uprawianych w naszych szklar­niach.

Rozmnażanie i przygotowanie materiału sadzeniowego. Goździki szklar­niowe dla celów produkcyjnych rozmnażane są wyłącznie przez sadzonki zielne. Producenci powinni zaopatrywać się w nie w zakładach specjali­stycznych, lub też nabywać tam rośliny mateczne i przygotowywać we własnym zakresie materiał sadzeniowy. Najlepsze zakłady dosłaraczają sadzonki wolne od chorób grzybowych i wirusowych, pochodzące z roślin matecznych otrzymanych z merystemów wierzchołkowych, których komórki są przeważnie wolne od czynników chorobotwórczych. Meryste- my te w sterylnych warunkach laboratorium wypreparowane z rośliny są przenoszone na wyjałowioną pożywkę, gdzie następuje regeneracja tkanek i ukorzenianie się nowej rośliny. Tak otrzymane małe rośliny są 2—3-krotnie przesadzane do coraz większych doniczek i ostatecznie na parapety w szklarni. W czasie wzrostu małych roślin wykonuje się test wirusowy, dla wyeliminowania egzemplarzy, które mogły ulec infekcji. Test ten polega na przeniesieniu soku z roślin badanych na liście komosy amarantolistnej, która reaguje na obecność wirusów żółtym przebarwieniem.

Zdrowe rośliny mateczne sadzi się w szklarni nie później niż w sierpniu, w ilości około 35—50 roślin na m2. Najlepiej jest uprawiać je na wyso­kich parapetach, które ułatwiają kontrolę zdrowotności roślin, zbieranie sadzonek i wykonywanie dezynfekcji miejsca uprawy. Wielkość matecz­nika w gospodarstwie, dla zapewnienia dostatecznej liczby sadzonek, powinna stanowić 3—5% powierzchni plantacji goździka. Na matecznik należy przeznaczyć oddzielną szklarnię, gdyż tylko wtedy można utrzy­mać wysoką zdrowotność materiału wyjściowego. Rośliny mateczne od samego początku uprawy należy często przełamywać (uszczykiwać), aby doprowadzić do ich silnego rozkrzewienia. Z m2 powierzchni użyt­kowej matecznika zbiera się około 700—1000 sadzonek (około 20 sztuk z jednej rośliny) w ciągu roku. Zbioru dokonuje się w miarę dorastania sadzonek. Przechowuje się je w chłodniach i ukorzenia w miarę zapotrze­bowania.

Od roku 1979 obowiązuje w Polsce norma dotycząca jakości sadzonek goździków szklarniowych (BN-78/91-24-03). Norma ta określa, że sa­dzonki powinny być: zdrowe (wolne od chorób i szkodników), o wy­sokości nie mniejszej niż 13 cm, z co najmniej 3 parami liści i korzeniami nie krótszymi jak 1 cm.

Zebrane sadzonki przyłamuje się pod węzłem, usuwa dolną parę liści i ukorzenia na parapetach w mnożarce. Podłoże powinno być złożone pół na pół z miału torfowego i gruboziarnistego piasku lub perlitu. Zastosowanie takich preparatów korzeniotwórczych, jak: Seradix 1, Wurzelfix czy Rhisopon, gwarantuje ukorzenienie się wszystkich sadzo­nek.

Proces ukorzeniania sadzonek goździków trwa około 20 dni w następu­jących warunkach:

H temperatura podłoża w fazie początkowej 20—22°C, w okresie późniejszym 18—20°C,

I temperatura powietrza 16—18°C,

■ wysoka wilgotność podłoża i powietrza (konieczność zastosowania urządzenia zamgławiającego lub częstego zraszania i cieniowania roślin). Sadzonki najlepiej ukorzeniają się, gdy są umieszczone w podłożu nie głębiej jak 1 cm i zawsze dosyć gęsto, około 800 szt./m2. Dla usprawnienia produkcji sadzonek przechowywać je można w niskich temperaturach (około 1—3°C) w szczelnie zamkniętych workach foliowych i dopiero wczesną wiosną przystąpić do ich ukorzeniania. Nieukorze- nione sadzonki można w niskich temperaturach przechowywać przez 2—3 miesiące, a ukorzenione — około 6 tygodni.

Miejsce uprawy i podłoże. Goździki najlepiej jest uprawiać w dużych szklarniach wolnostojących, posiadających w ogólnej powierzchni szkła co najmniej 25% powierzchni wietrzników. W szklarniach zblokowanych należy dążyć do tego, aby cała powierzchnia była obsadzona, gdyż tylko wtedy jednoczesne zabiegi dezynfekcji szklarni i podłoża oraz ochrony roślin są skuteczne. Goździki rosną najlepiej na niskich (50 cm wys.) parapetach, o głębokości skrzyni do 20 cm. Takie warunki uprawy pozwalają na staranne parowanie podłoża, które dzięki temu można używać wielokrotnie. Przy uprawie goździków na zagonach ziemnych należy odizolować podłoże grubszą folią od głębszych warstw gleby, aby w ten sposób zapobiec ewentualnej infekcji roślin. Szerokość para­petów lub zagonów dla goździków nie powinna przekraczać 140 cm, a najkorzystniejsza wynosi 100 lub 120 cm. Odstępy między zagonami powinny mierzyć 50 cm. W tunelach foliowych z instalacją ogrzewczą można goździki uprawiać podobnie jak w szklarni. W tunelach nie ogrze­wanych uprawia się goździki w krótkim, bezmroźnym u nas okresie (maj- -październik). Do takiej uprawy najlepsze są tunele o szerokości 9 lub 6 m i nie dłuższe jak 30 m.

Jeśli uprawia się goździki na zagonach ziemnych, korzysta się zazwyczaj z istniejącego podłoża, wzbogacając je najczęściej dla poprawienia właściwości fizycznych torfem i piaskiem (na glebach ciężkich) lub też dla poprawienia sorpcji — gliną (na glebach bardzo piaszczystych). Zamiast torfu wykorzystać można drobniejsze frakcje węgla brunatnego lub kompost korowy, a ziemie bardzo jałowe użyźnić dobrze rozłożonym obornikiem, stosując 10—15 kg/m2. Dla dobrego wymieszania wszystkich składników przygotowanego na zagonie podłoża używa się najczęściej glebogryzarki, która powinna spulchnić ziemię do głębokości co najmniej 30 cm. W uprawie parapetowej skrzynie napełnia się najczęściej miesza­niną złożoną z warstwy ornej gleby po roślinach motylkowych (40%), torfu wysokiego, kompostu korowego lub węgla brunatnego (40%) i gruboziarnistego piasku (20%). Bardzo często stosowane są też tzw. ziemie znormalizowane składające się z gliny, torfu i piasku zmieszanych w różnych proporcjach. Dla goździków szklarniowych wielokrotnie sprawdzono przydatność takiej ziemi o następującym składzie:

1 część gliny z głębszych warstw gleby,

1 część torfu wysokiego lub jego substytutów (kompostu korowego lub węgla brunatnego),

1 część piasku gruboziarnistego.

Podłoże w uprawie goździków powinno mieć dobre właściwości fizyczne. Musi być przewiewne, tzn. zapewniać dobrą wymianę gazów, oraz przepuszczalne dla wody, co ułatwia transport składników mineralnych i odprowadzanie nadmiaru wody. Podłoże powinno być również wolne od czynników chorobotwórczych, gdyż właśnie ono jest najczęściej źródłem infekcji najzdrowszych nawet sadzonek. Jeśli dezynfekcja pod­łoża po każdym cyklu uprawowym jest dokładna, można używać ją wielokrotnie, wzbogacając jedynie za każdym razem składnikami mineral­nymi i organicznymi.

Nawożenie. Goździki szklarniowe należą do roślin o wysokich potrzebach pokarmowych. Optymalny dla wzrostu i kwitnienia tych roślin poziom składników mineralnych wyrażony w mg/l podłoża wynosi: Ca = = 2500-3100, N = 150-350, P = 100-200, K = 350-700, Mg = 80 —130. Dolny poziom odnosi się do okresu wzrostu goździków., natomiast górny najwłaściwszy jest dla roślin kwitnących. Kwasowość podłoża najkorzystniej jest utrzymywać w granicach pH od 6,5 do 7,0. Potrzeby nawozowe goździków należy zawsze ustalać zgodnie z wyni­kami analizy podłoża pobieranego z różnych miejsc zagonu. Bardzo istotny jest tu również wzajemny stosunek makroskładników. Zależny jest on od pory roku i powinien być następujący:

N : P : K

lato 1,0 : 0,8 : 1,50 zima 1,0 : 0,8 : 2,25

Nawozy mineralne w uprawie goździków stosuje się w dwóch dawkach; 1 /3 ogólnej ilości przed sadzeniem roślin, a pozostałe 2/3 pogłównie, najlepiej w formie roztworów. Nawożenie podstawowe na m3 podłoża przygotowywanego na parapety lub na 5 m2 podłoża na zagonie ziemnym jest następujące: 5 kg kredy, 3 kg wapna magnezowego, 3 kg super- fosfatu potrójnego oraz 2 kg azofoski.

W cztery tygodnie po posadzeniu roślin należy przystąpić do regular­nego, pogłównego zasilania roztworami wieloskładnikowych nawozów mineralnych. W okresie letnim raz na tydzień, a w czasie zimy co 14 dni podlewa się rośliny roztworem nawozowym o stężeniu 0,3—0,5% w ilości 10 litrów na m2 zagonu (3—5 kg nawozu na 1000 litrów wody). Stosować można na przemian — azofoskę, saletrę potasową, Mikroflor, siarczan potasowy i w takiej kolejności nawożenie pogłówne powtarzać. Jeżeli nawozy stosuje się posypowo, wówczas jednorazowa dawka, w takich samych odstępach czasu (co 7—14 dni), nie powinna być większa jak 30—50 g/m2 zagonu. Wszystkie niezbędne mikroelementy, takie jak bor, cynk, mangan, miedź i żelazo, zapewnia się roślinom stosując wieloskładnikowe mieszanki nawozów mineralnych. Goździki należą do roślin stosunkowo odpornych na zasolenie podłoża i dlatego stężenie roztworów nawozowych może dochodzić do 0,5%. Poziom zasolenia podłoża nie powinien jednak przekraczać 2 g soli na litr podłoża w czterech pierwszych miesiącach uprawy i 3 g w dalszym okresie uprawy, gdyż wyższe wartości powodują opóźnienie kwitnienia. Nawożenie roślin matecznych powinno być nieco obfitsze niż uprawia­nych na kwiat cięty. Ze względu na ich potrzeby pokarmowe zwiększyć trzeba poziom składników mineralnych przeciętnie o 100—200 mg/l podłoża. Odnosi się to szczególnie do nawożenia azotowego i potaso­wego, z zachowaniem właściwych proporcji tych dwóch składników. Zintensyfikowanie nawożenia konieczne jest także w uprawie goździków miniaturowych ze względu na ich bardzo dynamiczny wzrost i dużą masę zieloną.

Zabiegi agrotechniczne. Przygotowanie szklarni do sadzenia roślin ma ogromne znaczenie ze względu na rozpowszechnienie chorób goździ­ków. Uprawiając goździki po goździkach, należy już pod koniec poprzed­niej uprawy zacząć działania na rzecz następnej. Na kilka dni przed usunięciem roślin trzeba opryskać całą szklarnię, łącznie z roślinami, 5 % formaliną techniczną 40. Niszczy się w ten sposób wszystkie zarodniki chorobotwórcze występujące na starych roślinach, gdyż mogłyby się stać one źródłem infekcji dla nowych nasadzeń. Przed przystąpieniem do parowania podłoża trzeba dobrze je przepłukać usuwając w ten sposób nadmiar nagromadzonych składników pokarmowych. Aby paro­wanie było skuteczne, temperatura podłoża w czasie zabiegu powinna utrzymywać się na poziomie 85—90°C co najmniej przez 30 minut. Kontrolne pomiary temperatury trzeba wykonywać w miejscu najmniej dogrzanym, tzn. najbardziej oddalonym od źródła pary.

Sadzonki goździków można sadzić do jeszcze lekko ciepłego podłoża lub też dopiero po'14 dniach od parowania.

Bezpośrednio przed sadzeniem wskazane jest wymieszanie warstwy podłoża grubości 10—15 cm z Kaptanem (40—50 g/m2). Zabieg ten działa hamująco na rozprzestrzenienie fuzaryjnej zgorzeli podstawy pędu i korzeni.

Po oczyszczeniu i zdezynfekowaniu szklarni należy przed każdym wejś­ciem położyć wycieraczkę nasycaną systematycznie 1 % roztworem Kaptanu, Sadoplonu lub Miedzianu.

Sadzonki goździków należy sadzić nie głębiej niż rosły w mnożarce, aby nie nastąpiło zagniwanie nasady pędu. Wygodnie jest sadzić rośliny w oczka siatki rozłożonej na zagonie. Wystarczy ją potem unieść na wysokość około 10 cm, aby stanowiła pierwszą podporę dla roślin. Gęstość sadzenia — liczba roślin na m2, uzależniona jest od terminu sadzenia i od długości planowanego okresu uprawy. Rośliny sadzone wczesną wiosną z reguły silniej się rozkrzewiają i dlatego sadzimy je rzadziej, najczęściej 40 lub 50 roślin na m2, w rozstawie 20X12,5 cm lub 20X10 cm. Taka uprawa trwać może od 18 miesięcy do dwóch lat. Goździki sadzone w czerwcu i lipcu przeważnie tylko raz się uszczykuje i dlatego, jako mniej rozkrzewione, mogą być bardziej zagęszczone. Sadzi się w takich przypadkach przeważnie 60 lub nawet 75 roślin na m2 (w rozstawie 20X8,3 cm lub 20X6,6 cm). Tak zagęszczone rośliny uszczykiwane są tylko jednorazowo i na ogół ich uprawa nie trwa dłużej jak jeden rok lub 14 miesięcy. W miarę wzrostu roślin goździki wymagają podpierania. W tym celu w poprzek zagonu ustawia się bramki, a do ich poprzeczek mocuje druty, na których rozciąga się gotową siatkę nylonową lub też przymocowuje sznurki tworzące system kratek. Siatki takie rozpina się w 3—5 warstwach co 20—30 cm. Goździki szklarniowe zawsze korzystnie reagują na niższe temperatury. W nocy temperatura powinna być utrzymywana w granicach od 8 do 12°C, a optymalną temperaturą nocną w ciągu całego okresu uprawy jest 10°C. W dzień w szklarni goździkowej temperatura nie powinna nigdy przekraczać 24°C latem i 18°C w dni pogodne. Natomiast w dni pochmur­ne najlepszą temperaturą latem jest 16—18°C,'a 13—15°C zimą. Rośliny starsze lepiej rosną w nieco niższej temperaturze, niż młode. Wahania temperatury między dniem a nocą nie powinny przekraczać 6°C, w prze­ciwnym wypadku następuje pękanie kielichów, co obniża jakość kwiatów szczególnie na przedwiośniu i wczesną jesienią.

W uprawie roślin matecznych utrzymuje się zawsze temperaturę wyższą

Tabela 11. Program uprawy i kwitnienia goździków szklarniowych z doś

Sadzenie

Uszczykiwanie

Początek i koniec I kwitnienia

 

1 IV

20 IV

koniec VIII—potowa X

 

15 IV

1 V

początek IX—koniec X

 

1 V

10 V

połowa IX—połowa XI

 

15 V

25 V

koniec IX—początek XII

 

1 VI

10 VI

połowa X—połowa I

 

15 VI

1 VII

połowa XI—koniec II

 

1 VII

15 VII

połowa XII—połowa IV

 

 

0   2—3°C niż w uprawie na kwiat cięty. Również goździki miniaturowe korzystnie reagują na nieco wyższą temperaturę. Goździki wymagają intensywnego podlewania. Dawki wody powinny być obfite (15—20 l/m2)

1 podawane w większych odstępach czasu. Latem podlewa się przeważnie 2—3 razy na tydzień, a zimą raz w łygodnu lub jeszcze rzadziej, kierując się zawsze stanem wilgotności podłoża, temperaturą powietrza i nasło­necznieniem. W tunelach foliowych w okresie lata podlewanie powinno być obfitsze niż w uprawie szklarniowej. Panują tu przeważnie wyższe temperatury i podłoże szybciej przesycha. W czasie upałów konieczne jest niekiedy nawet codzienne podlewanie roślin, obniża to bowiem jednocześnie temperaturę otoczenia.

Do pracochłonnych zabiegów uprawowych zalicza się uszczykiwanie roślin oraz wyłamywanie pąków bocznych. Po około dwóch tygodniach od posadzenia goździki są uszczykiwane nad 3 lub 4 węzłem w celu wywołania rozkrzewienia. Zabiegu dokonuje się raz lub dwa razy, w zależności od tego jak silnie planuje się roślinę rozkrzewić. Każde uszczyknięcie wywołuje silniejsze krzewienie goździków, ale jednocześ­nie opóźnia ich kwitnienie. Uszczykiwanie goździków miniaturowych nie jest zazwyczaj praktykowane. Rośliny te same krzewią się dostatecz­nie silnie, a uszczykiwanie opóźnia ich kwitnienie pravyie o trzy tygodnie, co jest szczególnie niekorzystne w uprawach krótkoterminowych. W uprawie goździków wielkokwiatowych bardzo ważnym zabiegiem pielęgnacyjnym jest usuwanie pąków bocznych wyrastających na pędzie z kątów liściowych. Pąki te powinny być wyłamywane, gdy osiągną wielkość grochu; nie zakłócają wtedy rozwoju pąka szczytowego. W upra­wie goździków miniaturowych obowiązuje odwrotna zasada; należy tu bowiem usuwać pąk szczytowy by w ten sposób doprowadzić do równomiernego rozwijania się wszystkich pąków bocznych.

Uprawę goździków szklarniowych można rozpoczynać bez względu na porę roku, co zapewnia zbiór kwiatów w dowolnym terminie. Najko-

wietlaniem i przycinaniem roślin

Doświetlanie

Cięcie

II kwitnienie

11 kwitnienie bez doświetlania (bez cięcia)

1 XI—15 XII

  

początek III

początek IV

30 XI—1 1

koniec III

koniec IV

1 I—15 II

     

IV

V

1 11—15 III

początek V

początek VI

VII—VIII

 

     

10—20 V

X—XI

VIII

 

1—10 VI

XI—XII

VIII—IX

 

rzystniejszy dla zakładania plantacji jest jednak okres od wczesnej wiosny do początku lata. W tym czasie, przy przedłużającym się dniu świetlnym, młode rośliny szybko inicjują pąki kwiatowe i kwitną, dając jednocześnie plon wysokiej jakości. Program uprawy goździków rozpo­czynającej się w optymalnym terminie sadzenia roślin . został przedsta­wiony w tabeli 11. Sadzenie od.l kwietnia do 1 lipca zapewnia kwitnienie goździków od końca sierpnia do kwietnia, a więc w okresie dużego popytu na kwiaty. Goździki szklarniowe reagują przyspieszeniem kwit­nienia na długi dzień, dlatego też doświetlanie roślin po pierwszym zbiorze kwiatów, w okresie od listopada do marca, przyspiesza drugie kwitnienie o cały miesiąc.

Goździki są najbardziej wrażliwe na długi dzień w fazie, gdy ich boczne pędy mają długość około 1 0 cm lub wytworzyły 4—7 par liści. Wystarczy wówczas nawet słabe doświetlanie (około 100—200 luksów), aby znacz­nie skrócić czas inicjacji pąka kwiatowego. Przedłużać dzień można światłem żarowym, najlepiej żarówkami 40 W, zawieszanymi nad zago­nem co 50 cm, w odległości około 50 cm od wierzchołków roślin. Doświetla się goździki w ten sposób, aby zapewnić im około 16 godzin światła na dobę. Nieopłacalne kwitnienie goździków w lipcu i sierpniu można ormnąć. Należy w tym celu po pierwszym roku uprawy, w czasie między 10 a 20 maja, przyciąć rośliny na wysokości około 40 cm od ziemi lub też, w tym samym czasie, wyłamywać stopniowo wszystkie pędy, które nie są zakończone pąkami kwiatowymi. Tak potraktowane rośliny kwitną do końca czerwca, a następnie po letniej przerwie dają obfity plon w październiku i listopadzie. Jeśli więc nie wykona się cięcia lub wyłamy­wania pędów, kwitnienie następuje w lipcu-sierpniu, kiedy nie ma popytu na goździki. Cięcie lub wyłamywanie wegetatywnych pędów można również wykonać w czasie od 1 do 1 0 czerwca, wtedy drugie kwitnienie zamiast w sierpniu i wrześniu nastąpi w listopadzie i grudniu. W przy­padku późniejszego, szczególnie jesiennego rozpoczęcia uprawy, od posadzenia do zakwitnięcia upływa przeciętnie aż 8 miesięcy, a ponadto niekorzystne warunki świetlne obniżają jakość plonu.

Przedstawiony schemat uprawy jest wielokrotnie sprawdzony i zdaje egzamin u większości producentów goździków.

Wydajność kwiatów z rośliny lub z jednostki powierzchni zależy w dużej mierze od cech odmianowych, ale w znacznie większym stopniu jest uwarunkowana terminem i gęstością sadzenia oraz czynnikami uprawowo- -pielęgnacyjnymi. Przeciętnie z jednej rośliny ścina się w ciągu roku 4—5 kwiatów, co przy gęstości 50 roślin na m daje około 200—250 szt. kwiatów z m2 powierzchni uprawnej. Staranna pielęgnacja roślin może ten plon jeszcze zwiększyć, zarówno w sensie ilościowym, jak i jakościo­wym. Spełnione muszą być wówczas jednak wszystkie warunki wzorowej uprawy, tzn. przestrzeganie właściwej temperatury, dostateczne podle­wanie i nawożenie, terminowe wykonywanie wszystkich zabiegów pie­lęgnacyjnych, a zwłaszcza systematycznej ochrony roślin przed chorobami i szkodnikami.

Uprawa goździków szklarniowych w ogrzewanych tunelach foliowych przebiega według tych samych zasad co w szklarni. Trzeba się tu jednak liczyć z utrudnioną pielęgnacją roślin. Szczególnie ochrona roślin i utrzy­mywanie właściwej temperatury może w uprawie pod folią nastręczać większe trudności.

W tunelu foliowym bez ogrzewania stosuje się z konieczności jedynie krótkie cykle uprawy goździków, zwykle od początku maja do wystąpienia mrozów. Doświadczenia wykazały, że najbardziei opłacalne jest tu za­gęszczanie roślin, nawet do 100 szt./m2 powierzchni uprawnej, i pro­wadzenie ich tylko na trzy pędy kwiatowe, pó jednorazowym uszczyknię- ciu w chwili sadzenia. Jeśli warunki atmosferyczne sprzyjają, z m2 po­wierzchni uprawnej można zebrać około 180 kwiatów w okresie wrze- sień-październik.

Goździki miniaturowe stają się u nas coraz popularniejsze, należy więc się spodziewać, że powierzchnia ich uprawy w najbliższych latach będzie wzrastała. Rośliny te stawiają większe wymagania co do światła, dlatego też należy je w naszych warunkach uprawiać tylko w krótkich cyklach — od wczesnej wiosny do późnej jesieni; w warunkach zimowych jakość ich kwiatów jest niższa.

Zbiór i przechowywanie kwiatów. Obowiązująca u nas od roku 1975 norma na kwiaty cięte goździków wielkokwiatowych (BN-74-9139-05) dzieli je na trzy wybory i stawia im następujące wymagania:

Cechy                                                            Wybory

I                     II    III

Kwiaty goździków powinny być świeże, w pąku lub rozwinięte, symetryczne, o całych kielichach,

o pędzie prostym, sztywnym, wolnym od bocznych pąków i pę­dów; kwiaty, łodygi i liście powin­ny być zdrowe i wolne od uszko­dzeń mechanicznych

5.0                  4,5                  4,0

2.0                  1,5                  1,0

7.0                  6,0                  5,0

Długość pędu (łącznie z pąkiem

lub kwiatem rozwiniętym), cm, nie

mniej niz               DD                   ąD

Sztywność pędu — odchylenie od

pionu, cm, nie więcej niż      10     10 nie określa się

Zgodnie z naszą normą goździki są ścinane zarówno w stadium zaawan­sowanych w rozwoju pąków lub też całkowicie rozwinięte, przy czym cięcie w pąkach zdecydowanie przeważa. Zbioru dokonuje się zawsze wcześnie rano i natychmiast przenosi kwiaty do chłodnego pomieszczenia, celem podzielenia na wybory i związania w pęczki. Kwiaty przeznaczone do natychmiastowej sprzedaży trzeba przed wysyłką chociażby na krótko wstawić do naczynia z zimną wodą. Goździki można też przez dłuższy czas (do 4 tygodni) przechowywać na sucho w kartonach, w temperaturze 0,5—1,5°C. Po wypakowaniu tak przechowywanych kwiatów trzeba je przed przekazaniem do obrotu wstawić na około 8—10 godzin do naczyń z ciepłą wodą (30°C) i rozpuszczonymi w niej preparatami przedłużającymi trwałość kwiatów ciętych — Proflovit 72 lub Flovit. Kwiaty goździków transportowane są w kartonach. Po otrzymaniu prze­syłki należy je natychmiast rozpakować w chłodnym pomieszczeniu, przyciąć końce pędów, rozwiązać pęczki i wstawić do przygotowanego roztworu z preparatem przedłużającym trwałość.

Ochrona przed chorobami i szkodnikami. Masowość uprawy goździków szklarniowych sprawia, że w dużym stopniu rozpowszechniły się choroby

i   szkodniki, którym te rośliny podlegają.

Największe straty w uprawie goździków w ostatnich latach powodują grzyby Fusarium oxysporum f. dianthii oraz Phialophora cinerescens. Porażone fuzariozą rośliny przebarwiają się, gwałtownie więdną i w krót­kim czasie zamierają; podstawy łodyg chorych roślin najczęściej ciem­nieją, korzenie zagniwają, a na przekroju poprzecznym widoczne są zbrunatnienia wiązek przewodzących. Źródłem infekcji fuzaryjnej zgo­rzeli mogą być zarówno porażone sadzonki, jak i zakażona ziemia. Dlatego też należy zwracać szczególną uwagę na zdrowotność sadzonek i dezyn­fekcję podłoża.

Zapobiegawcze traktowanie goździków w okresie wegetacji preparatami chemicznymi przeciwko chorobom powodującym więdnięcie jest tylko częściowo uzasadnione i daje zawsze tylko połowiczne rezultaty. W przy­padku wystąpienia objawów choroby należy porażone rośliny wraz z sąsiadującymi ostrożnie usunąć z zagonu z bryłą ziemi, a ich miejsca zdezynfekować 1 % formaliną techniczną, celem zlokalizowania choroby. Jeżeli istnieje podejrzenie, że możemy mieć do czynienia z chorobami uwiądu, należy stosować preparaty chemiczne opóźniające występowanie choroby. Poleca się wówczas podlewanie roślin takimi środkami, jak-; Benlate, Fundazol czy Funaben stosując około 6 litrów 0,1 % roztworu na m2 powierzchni.

Choroby bakteryjne powodowane przez Pecfobacterium parthenii var. dianthicola i Pseudomonas caryophylli mogą również wywoływać podob­ne do uwiądów objawy i skutki w uprawach goździków szklarniowych. Porażeniu przez te bakterie ulegają sadzonki w czasie ukorzeniania oraz młode i starsze rośliny po posadzeniu na miejsce stałe. Porażone rośliny najczęściej zamierają, a w dolnej części pędu widoczne są brązowe, gnilne przebarwienia. Tak jak w przypadku uwiądów można tu jedynie ograniczać występowanie choroby usuwając rośliny porażone i oprysku­jąc plantację profilaktycznie w przypadkach podejrzeń. Stosuje się wówczas na przemian preparaty takie, jak: Kaptan (0,2%), Sadoplon (0,2%), Cynkomiedzian (0,2%), Benlate (0,1 %).

Mniej groźnymi chorobami grzybowymi są: obwódkowa plamistość goździków (Heterosporium echinulaium), rdza goździków (Uromyces dianthi), szara plamistość (Alternaria dianłhi) oraz szara pleśń (Botrytis cinerea). Grzyby te atakują liście i pędy, powodując charakterystyczne powierzchniowe plamy i deformacje oraz osłabiają wzrost roślin, co zmniejsza znacznie jakość kwiatów. W zwalczaniu tych patogenów najskuteczniejsze okazały się następujące preparaty: Euparen (0,3%), Sadoplon (0,2%), Kaptan (0,2%), Baycor (0,2%), Dithane M-45 (0,2%). Do wszystkich wymienionych preparatów należy dodawać środki przy­czepne — Citowett (0,05%) lub Sandovit (0,025%), które zwiększają skuteczność oprysku.

Goździki szklarniowe są często porażone przez wirusy powodujące takie choroby, jak: pstrość goździków i pierścieniową plamistość goź­dzików. Wirusy te ujawniają się na liściach w postaci drobnych, żółtawych plam i smug lub drobnych, żółtych pierścieni. Choroby wirusowe elimi­nuje się rozmnażając goździki z kultur merystemów, dlatego też polecane jest zaopatrywać się w sadzonki w specjalistycznych gospodarstwach przeprowadzających test na obecność wirusów w roślinach matecznych. Szkodniki takie, jak: mszyce, wciornastki i przędziorki mogą wyrządzać znaczne szkody w uprawie goździków szklarniowych, obniżając wartość handlową kwiatów. Należy właściwą agrotechniką zapobiegać ich wystę­powaniu, a w przypadku pojawienia się skutecznie zwalczać, stosując następujące preparaty: Pirimor (0,1%), Ekatin (0,1%), Metasystox (0,05%), Fosbrom (0,1%), Anthio (0,2%).