Gladiolus L. — mieczyk

Rodzina Iridaceae — kosaćcowate

W stanie naturalnym większość roślin z tega rodzaju występuje w Afryce Południowej — głównie w Kraju Przylądkowym.

Mieczyk ogrodowy — Gladiolus x gandavensis Van Hputte jest mie­szańcem różnych gatunków, które w wyniku krzyżowania wydały upra­wiane obecnie odmiany ogrodowe. Są to jedne z najpopularniejszych kwiatów ciętych okresu" letniego. W uprawie gruntowej ich kwitnienie, zależnie od odmiany, trwa od połowy lipca do połowy września. Okres ten można znacznie przedłużyć, uprawiając mieczyki pod osłonami. Odpowiednie traktowanie bulw, właściwy dobór odmian oraz przestrze­ganie wszystkich wymagań uprawowych pozwala na ich kwitnienie już w pierwszej połowie maja. Opóźniając uprawę mieczyków, można zbierać kwiaty od połowy maja do połowy października, czyli przez 5 miesięcy.

Mieczyki należą do roślin, które formują kwiatostany dopiero po posa­dzeniu bulw; nie można więc mówić o ich pędzeniu, jak u tulipanów czy narcyzów, a jedynie przyspieszeniu lub przesunięciu terminu kwit­nienia w czasie. Jeżeli odmiany wczesne zakwitają w gruncie po około 80 dniach od posadzenia, to tyle samo lub nawet nieco więcej czasu, wymagają te same odmiany do wydania kwiatów pod osłonami. Odmiany. W krajowym doborze znajdują się następujące odmiany nada­jące się do uprawy przyspieszonej w szklarniach ogrzewanych i nie ogrzewanych: 'Schneeprinzessin', 'Tequendama' i ^/White Friendship' (białe), 'Concordia', 'Friendship', 'Happy End' i 'Lovely Melody' (różo­we), 'Bloemfontein', 'Bon Yoyage' i 'Peter Pear's' (łososiowe), 'Alde- baran', 'Flowersong' i 'Gold Dust' (żółte), 'Hochsommer' (pomarańczo­wa), 'Cordula', 'Life Flame' i 'Karmazyn' (czerwone), 'Hawaii' (wiśniowa), 'Kopernik' (amarantowa).

W tunelach foliowych beż ogrzewania można praktycznie przyspieszać kwitnienie wszystkich odmian, preferując jednak wczesne.

Wymagania. Światło i temperatura są czynnikami decydującymi o po­wodzeniu przyspieszania kwitnienia mieczyków. Już w styczniu można zapewnić roślinom właściwą temperaturę, jednak warunki świetlne w tym czasie są czynnikiem ograniczającym.

Temperatura powietrza w szklarni podczas przyspieszania nie powinna być wyższa niż 18°C, a temperatura podłoża jest zawsze o 3—5° niższa.

poprawia się jakość kwiatów, a liczba dni od posadzenia do zakwitania zmniejsza się.

Rozmnażanie i przygotowanie materiału sadzeniowego. Mieczyki w upra­wie handlowej rozmnaża się wyłącznie z bulwek przybyszowych po­wstających u nasady bulwy macierzystej. Do przyspieszania najczęściej zakupuje się bulwy z gospodarstw specjalistycznych. Można też przez dwa lata starannej uprawy w gruncie z drobnych bulw uzyskać materiał przydatny do przyspieszania we własnym zakresie. W połowie grudnia i nie pożmej niż na początku stycznia, poddajemy małe bulwy zabiegowi ciepłych kąpieli, dla uwolnienia ich od ewentualnych chorób i przy­spieszenia kiełkowania na wiosnę. Najpierw moczy się je przez 24 go­dziny w wodzie o temperaturze 24°C, a następnie przez nie więcej jak 30 minut w wodzie o temperaturze 53—55°C. Po tym zabiegu schładza się bulwy natychmiast bieżącą wodą, suszy i przechowuje w temperaturze 12°C do chwili sadzenia. Jeżeli drobne bulwy do reprodukcji można kupić dopiero wiosną, wówczas przed sadzeniem należy je najpierw przez 3 dni moczyć w wodzie, a następnie przetrzymywać w wilgotnym i ciepłym miejscu dla podkiełkowania. W wyniku dwuletniej starannej uprawy tak przygotowywanych bulw otrzymuje się materiał roślinny do przyspieszania w trzecim roku.

Do uprawy pod osłonami wybiera się tylko bulwy zdrowe i foremne, wielkości I (powyżej 14 cm obwodu), wielkości II (14—*12 cm) i ewentu­alnie wielkości III (12—10 cm). Te ostatnie kwitną przeważnie o tydzień później niż bulwy dwóch pierwszych wielkości. Uprawiając w gruncie małe bulwy nie należy dopuszczać do ich zakwitania. Kwiaty usuwamy pozostawiając liście, których obecność decyduje o dobrym wykształceniu bulwy. Zabieg ten należy wykonać dopiero po ukazaniu się wybarwio- nego pąka, co pozwala zidentyfikować odmianę i jednocześnie stwier­dzić zdrowotność roślin. Bulwy przeznaczone do przyspieszania powinny być wysokie i wypukłe, płaskie są tu znacznie mniej przydatne. Preparowanie bu iw. Termin kwitnienia mieczyków można dodatkowo przyspieszyć o 10—12 dni preparując bulwy, tzn. traktując je określonymi temperaturami. Bulwy, które po zbiorze przechowuje się w temperaturze 5—7°C, na cztery tygodnie przed planowanym terminem sadzenia poddaje się działaniu temperatury 28—32°C w pomieszczeniu o wil­gotności względnej powietrza 50—60%. W tym czasie na górnej stronie bulwy zapoczątkowuje się wzrost pąków i następuje inicjacja pąków kwiatowych, a na jej spodzie powstaje zgrubienie z zawiązkami korzeni. Przed przystąpieniem do preparowania zaleca się zdjąć łuski z bulwy. Ciepłe powietrze lepiej wtedy dochodzi do pąków i mogą one swobodnie wyrastać do wysokości 1—3 cm. Wskazane jest też po zdjęciu łusek i przed przystąpieniem do preparowania zaprawić bulwy na mokro w Ceresanie (0,25% ) przez 30 minut lub na sucho w zaprawie nasiennej T (zaprawa tiuramowa). Bulwy nieco wyschnięte w czasie preparowania

zaleca się przed sadzeniem moczyć w wodzie przez 2—3 godziny. Podłoże i nawożenie. Zagony w szklarniach i tunelach foliowych muszą być przed sadzeniem głęboko przekopane. W przypadku zbyt ciężkiego i zlewnego podłoża należy je spulchnić dodając lekką ziemię kompo­stową. Nie należy stosować nawożenia podstawowego, gdyż mieczyki ,są bardzo wrażliwe na zasolenie i w każdej glebie uprawnej znajdują dostatecznie dużo składników pokarmowych dla dobrego ukorzeniania się. Rośliny nawozi się pogłównie w czwartym tygodniu po posadzeniu bulw, tzn. gdy trzeci liść staje się widoczny, w ilości 30 g wieloskładniko­wej mieszanki nawozowej (z przewagą potasu nad azotem) na m². Drugą taką dawkę, najlepiej azofoski stosuje się, gdy kłos kwiatostanowy ukazuje się wśród liści.

Sadzenie i pielęgnowanie. W szklarniach ogrzewanych przystępuje się do sadzenia bulw na początku lutego, w nie ogrzewanych — około połowy marca, a w nieogrzewanych tunelach foliowych pod koniec marca. Rozpocząć uprawę pod osłonami nie ogrzewanymi można wówczas, gdy temperatura gleby osiągnie 10°C.

Na m² zagonu należy przeznaczyć 60—80 bulw, a w marcu, szczególnie pod folią można sadzić nawet do 100 bulw, z racji lepszego naświetlenia. W szklarni sadzi się bulwy płycej niż w gruncie, tzn. nie głębiej jak 5—8 cm. Jeżeli bulwy były preparowane i widać na nich zawiązki korzeni i pędów, sadzenie musi być szczególnie ostrożne.

W rzędzie odstępy między bulwami powinny wynosić 6—8 cm, a odstępy między rzędami — 15 cm.

W czasie uprawy przyspieszającej kwitnienie mieczyków należy prze­strzegać następujących temperatur powietrza i podłoża: miesiące                              temperatura            temperatura

powietrza w °C podłoża w °C

II                                      14                                    10—12

III                                     16—18                            12

IV                                     18—20                            12—15

V                                      20—22                             15—18

Zbyt wysoka temperatura powoduje często nadmierne przyrosty liści i słabe wykształcenie się kwiatostanów.

Ważnym czynnikiem w uprawie przyspieszonej mieczyków jest również właściwe podlewanie roślin. Po posadzeniu bulw zagony należy starannie i obficie podlać, aby co najmniej 20 cm warstwa podłoża była przesiąk­nięta wodą. Gdy rośliny są w stadium trzeciego liścia podłoże powinno lekko przeschnąć, a z ukazaniem się następnych liści intensywność podlewania należy zwiększyć. Wilgotność podłoża ogranicza się ponow­nie, gdy kłos kwiatostanowy staje się widoczny, ale w miarę jego wy­dłużania się podlewać należy znów normalnie.

Z bulw I i II wielkości najczyściej wyrasta więcej niż jeden pęd kwiatow­y.
stanowy. Aby zbierać kwiaty dorodne, wskazane jest pozostawienie tylko jednego pędu, a pozostałe należy wyłamać w możliwie wczesnym stadium.

Opóźnianie kwitnienia. Ten sposób uprawy mieczyków nie znajduje u nas do tej pory większego zastosowania. Wymaga on sprawnych urządzeń chłodniczych, które pozwoliłyby przechowywać bulwy od 1 stycznia do 1 czerwca w temperaturze 2—4°C.

Do opóźniania kwitnienia nadają ;się głównie odmiany średniowczesne i dość późne zakwitające po upływie około 90 dni. Bulwy sadzi się w pierwszej dekadzie czerwca, a kwitnienie zaczyna się zazwyczaj w połowie września i może się przeciągać w sprzyjających warunkach do połowy października. Najczęściej jednak z końcem września trzeba spodziewać się pierwszych nocnych przymrozków i z tego względu należy obudować zagony tunelami z folii lub oknami inspektowymi. Do opóźniania najczęściej używa się bulw III wielkości, co dodatkowo pozwala wydłużyć okres od sadzenia do kwitnienia o tydzień.

Zbiór i przechowywanie kwiatów. Kwiaty mieczyków przyspieszanych w szklarniach ogrzewanych i nie ogrzewanych należy ścinać, gdy 3—4 pąki się wybarwią. Cięcie wykonuje się bardzo nisko lub wyrywa roślinę z bulwą, którą się następnie obcina. Bulwy z uprawy przyspieszonej w szklarniach są bezwartościowe, rezygnujemy więc z ich dalszej uprawy. Mieczyki przyspieszane pod folią ścina się najczęściej tylko z dwulistnym pędem. Przyrost bulw, po zdjęciu folii, trwa przez całe lato i jest na ogół znaczny. Można je z powodzeniem zużytkować w następnym roku w uprawie gruntowej.

Ścięte kwiaty mieczyków przed ekspedycją dobrze jest wstawić do roz­tworu ,,Proflovitu” lub 10% roztworu cukru w letn.ej wodzie na 1 go­dzinę; zwiększa to znacznie ich trwałość w czasie transportu i po wstawieniu do wazonu.

Obowiązująca od 1 października 1979 roku norma na kwiaty cięte mieczyków określa wymagania dla kwiatów spod osłon następująco: powinny być one świeże, zdrowe, o sztywnym, prostym i co najmniej dwulistnym pędzie, prostym kwiatostanie, bez uszkodzeń mechanicznych, w stadium przynajmniej 3—4 wybarwionych lub 1—2 rozwijających się pąków. Parametry jakościowe poszczególnych wyborów kwiatów powinny być w określonych terminach następujące:

Wymagane parametry jakościowe do 14 czerwca od 15 czerwca.