Gloriosa L. — glorioza

Rodzina Liliaceaś liliowałe

Rośliny tego rodzaju w stanie naturalnym występują w tropikalnej Afryce i Azji.

Gatunki. Do uprawy na kwiat cięty nadają się przede wszystkim: Gloriosa rołhschildiana 0'Brien i G. su per ba L Obydwa gatunki tworzą mięsiste, podłużne, walcowate bulwy (rys. 26), z których rozwijają się korzenie i część nadziemna.

W Holandii wyselekcjonowano kilka form różniących się zarówno wiel­kością jak i barwą kwiatów. Płatki mogą być czerwone w różnych odcieniach z żółtą obwódką lub żółte z czerwonymi cętkami. Wymagania. Glorioza negatywnie reaguje na brak światła, dlatego też większy plon kwiatów i bulw uzyskuje się w miesiącach wiosennych i letnich. Uprawa w tym czasie jest bardziej opłacalna również ze względu na krótszy okres wegetacji, trwający około 5—-6 miesięcy. Szklarni,w których uprawiana jest glorioza nie ęieniuje się nawet w dni bardzo słoneczne, a temperaturę reguluje się przez intensywne wietrzenie, a także obfite podlewanie roślin. Glorioza jest rośliną ciepłolubną. Temperatura podłoża powinna wynosić co hajmniej 16—18°C, natomiast powietrza — 20°C w dzień i 18° w nocy. Niższe temperatury znacznie opóźniają! kwitnienie, a także pogarszają zdrowotność roślin. Podczas spoczynku bulwy wymagają temperatury 15—17°C Najnowsze badania^ wykazały, że okres ten można skrócić przechowując bulwy w temperaturze 3Q°C, Ze względu na szybki i bujny wzrost glorioza wymaga bardzo obfitego podlewania od pojawienia się pędów aż do końca kwitnienia. Wilgotność powietrza powinna być również bardzo wysoka, szczególnie w miesiącach letnich. Dopiero po zakończeniu zbioru kwiatów zmniejsza, się ilość wody w podłożu, aby przygotować rośliny do spoczynku. Tr\^a on kilka miesięcy i po jego ustąpieniu na wierzchołku każdego rozgałęzienia bulwy widać wyraźnie zawiązki korzeni i pąk, z którego rozwinie się część nadziemna. Rozmnażanie. Gloriozę rozmnaża się generatywnie lub wegetatywnie, przez podział bulw. Z nasion otrzymujei się rośliny kwitnące dopiero w trzecim roku uprawy, niewyrównane pod względem barwy kwiatów, obfitości kwitnienia i wielu innych cech. Dlatego też częściej rozmnaża się gloriozę wegetatywnie.Butwa mateczna tworzy podczas wegetacji 2, rzadziej 3 bulwy potomne, złączone ze sobą u nasady. Ich wielkość zależy przede wszystkim od długości i masy bulwy matecznej. Bulwy krótsze, o mniejszej masie dają przyrosty kilkakrotnie większe niż bulwy długie (tab. 19). Po za-

kończeniu wegetacji wydobywa się bulwy przybyszowe z podłoża, czyści i dzieli w miejscu kolankowatego zgięcia. Rany powstałe po podziale dezynfekuje się sproszkowanym węglem drzewnym. Przesypane torfem bulwy przechowuje się w pomieszczeniu o temperaturze 15—17°C i wilgotności względnej powietrza 70—80%.

Podłoże 8 nawożenie. Podłoże do uprawy gloriozy musi być lekkie, przepuszczalne, łatwo się nagrzewające, a przy tym zasobne w składniki pokarmowe. Najczęściej używa się mieszankę ziemi inspektowej i torfu w proporcji 1:1 lub substrat torfowy. Można też uprawiać gloriozę na zagonach po pomidorach lub ogórkach. Podłoże mniei zasobne wymaga dodatku obornika i torfu w ilości po 1—2 m³ na 100 m . Odczyn podłoża powinien być słabo kwaśny (pH 5,5—6,0). W razie potrzeby można jeszcze przed sadzeniem bulw zastosować nawożenie mineralne tak, aby zawartość składników pokarmowych w 1 I podłoża wynosiła 200— —250 mg N, 80 mg P i 300 mg K. Dla młodych roślin najkorzystniejszy jest stosunek N:P:K, jak 1:0,7:1, natomiast po 6 tygodniach uprawy zwiększyć należy zawartość fosforu i potasu tak, aby stosunek N:P:K wynosił 1,0:1,6:2,2. Zapotrzebowanie na azot jest również wysokie, dlatego też stosuje się nawozy azotowe na przemian z mieszanką wielo­składnikową; najlepiej w postaci wodnego roztworu lub zawiesiny o stężeniu 0,3—0,5%. Tygodniowa dawka nawozu może wynosić 0,2— —0,4 g na 1 I podłoża przy uprawie bulw dużych, natomiast rośliny z bulw małych, o masie 10—20 g, mogą być obficiej nawożone, więc dawkę tę można podwoić.

Sadzenie i pielęgnowanie. Bulwy podzielone na grupy według wielkości sadzi się bardzo ostrożnie, aby nie uszkodzić korzeni i pąka, które mają już długość kilku milimetrów. W miejscu odłamanego pąka rzadko bowiem tworzy się pąk zastępczy i zazwyczaj bulwa ginie. Najczęściej sadzi się bulwy w rzędach odległych od siebie o 80—100 cm, rzadziej natomiast pasowo, stosując między rzędami na przemian odstępy 25-—30 cm i 80—100 cm. Gęstość sadzenia w rzędach zale?y od wielkości bulw; na 1 metr bieżący powinny przypadać tylko 3—4 bulwy długości 20-—28 cm i 5-^-6 bulw długości 12—18 cm. Zbyt gęste sadzenie sprawia, że dostęp światła do roślin jest słaby, co pośrednio wpływa na obniżenie plonu kwiatów, a także bardzo utrudnia ich zbiór.

Bulwy układa się poziomo na głębokości kilku centymetrów i ostrożnie przykrywa podłożem. Jeśli podłoże ma dostatecznie wysoką temperaturę, wówczas już po kilku dniach na jego powierzchni pojawiają się pędy. Bardzo ważnym zabiegiem jest wtedy założenie konstrukcji wspierającej rośliny. Może to być siatka z tworzywa sztucznego rozpięta pionowo wzdłuż rzędów albo też kilka pięter drutów założonych na wysokości 40, 80, 120 i 160 cm. Ponieważ końce liści są wydłużone w wąsy i owijają się wokół podpory, konstrukcji takiej nie można podnieść w górę, w miarę wzrostu pędów.

Prace pielęgnacyjne polegają na obfitym podlewaniu podłoża i utrzymy­waniu wysokiej wilgotności powietrza. Niewskazane jest przy tym zra­szanie roślin. Dopiero po kwitnieniu ogranicza się stopniowo podlewanie tak, aby nie przedłużać okresu wegetacji i nie powodować gnicia bulw. Cieniowanie szklarni nawet w miesiącach letnich nie jest konieczne, gdyż glorioza wymaga dużej intensywności światła. Jedynie w celu utrzymania optymalnej temperatury, w okresach bardzo upalnych można zastosować lekkie cieniowanie.

Zbiór kwiatów. Kwitnienie roślin rozpoczyna się po upływie 8—10 tygodni od posadzenia bulw, ale w wypadku uprawy w miesiącach zimowych może się ono znacznie opóźnić. Rośliny z bulw dużych zakwitają wcześniej, a najobfitszy plon uzyskuje się w pierwszym okresie kwitnienia. Ilość i jakość kwiatów zależą w dużym stopniu od wielkości bulw matecznych. Z bulw dłuższych, o większej masie uzyskuje się więcej kwiatów, chociaż plon z m² powierzchni użytkowej jest większy, gdy posadzi się mniejsze bulwy (tab. 20).

Znana ogólnie zasada, że na 1 cm długości bulwy przypada 1 kwiat, dotyczy raczej bulw dużych. Bulwy długości 12—15 cm, mogą dać wyższy plon, oczywiście pod warunkiem spełnienia wszystkich wymagań agrotechnicznych. W okresie ubogim w światło z bulw małych, o masie 20 g, zwykle w ogóle nie otrzymuje się kwiatów, podczas gdy latem plon jest zadowalający. Dlatego też w miesiącach zimowych celowe jest sadzenie tylko bulw dużych, o masie powyżej 70 g.

Okres kwitnienia gloriozy trwa zwykle 6—£ tygodni, przy czym jest ono krótsze i intensywniejsze w miesiącach wiosennych i letnich dzięki większej ilości światła.

O jakości kwiatów decyduje nie tylko ich wielkość i prawidłowe zabar­wienie, ale także długość szypułki. Zawsze należy liczyć się z tym, że rośliny uzyskane z mniejszych bulw mają kwiaty osadzone na krótszych szypułkach. Ponadto, niezależnie od wielkości bulw użytych do sadzenia, kwiaty uzyskane w pierwszych tygodniach kwitnienia mają dłuższe szypułki. Opryskiwanie roślin gibereliną nie powoduje wyraźnego wy­dłużania szypułek kwiatowych i dlatego zabieg ten nie jest stosowany w produkcji gloriozy.

Do cięcia nadają się kwiaty całkowicie rozwinięte, u których zaczyna się pękanie pylników. Zarówno zbyt wczesny jak i opóźniony zbiór obniża trwałość kwiatów, która powinna wynosić 7—8 dni. Najczęściej ścina się kwiaty pojedynczo, ale pod koniec kwitnienia, gdy na wierzchoł­kach pędów pozostaje tylko kilka pąków, można ścinać również całe pędy. Większość pąków otworzy się i wybarwi prawidłowo.

Do wysyłki pakuje się kwiaty pojedynczo w bibułkę i układa w kartonach. W Holandii gloriozę wkłada się w woreczki z folii poliuretanowej wy­pełnione specjalnym gazem, co znacznie ułatwia transport, a także po­zwala na przechowywanie kwiatów w chłodniach o temperaturze 2°C nawet przez tydzień.

Zbiór bulw. Do wykonania tej czynności przystępuje się w kilka tygodni po kwitnieniu, gdy pędy i liście żółkną i zasychają. Wcześniejszy zbiór nie jest wskazany ze względu na intensywny wzrost bulw w tym okresie.

Termin zbioru kwiatów i bulw w zależności od terminu sadzenia przed­stawiono w poniższym zestawieniu:

termin sadzenia zbiór kwiatów                                  zbiór bulw

lll/IV

połowa V— początek VII koniec I—koniec III

VI/VII

połowa VI11— początek IX koniec V—połowa VI