Alstroemeria L. — alslremeria, lilia Inków
Rodzina Amaryllidaceae — amarylkowate
Znanych jest około 60 gatunków alstremerii występujących w stanie naturalnym w tropikalnej strefie Ameryki Południowej. Kilka z nich, np. Alstroemeria ligtu i A. aurantiaca są, choć bardzo rzadko ze względu na przemarzanie, uprawiane w naszych ogrodach jako byliny. Odmiany. Obecnie uprawia się około 40 odmian alstremerii, wyhodowanych przede wszystkim przez firmę Parigo w Anglii i przez van Staaverena w Holandii. Są to mieszańce nieznanego pochodzenia. Odznaczają się one liczniejszymi i większymi kwiatami oraz silniejszym wzrostem niż gatunki. Charakterystykę odmian podano w tabeli 1. Wymagania. Alstremeria ma duże wymagania co do s'wiatła. Stwierdzono, że przedłużenie dnia podczas zimy przyspiesza kwitnienie i zwiększa liczbę kwiatostanów. Jednak zbyt długi dzień powoduje wyrastanie
Tabela 1. Charakterystyka odmian alstremerii (wg van Staaverena)
Odmiana |
Barwa kwiatów |
Wysokość roślin w cm |
Liczba pędów w szt. z m2 |
Okres kwitnienia |
|
Beauty |
liliowa |
100—150 |
60—90 |
wiosna |
|
Campfire |
czerwonopomarań- czowa |
180—200 |
60—100 |
wiosna i |
jesień |
Harmony |
brązoworóżowa |
180—220 |
60—80 |
wiosna i |
jesień |
King Cardinal |
ciemnoczerwona |
150 |
75—100 |
wiosna i |
jesień |
Orange Beauty |
pomarańczowa |
150 |
80—100 |
wiosna i |
jesień |
Orchid Flower |
źółtobiała |
180—200 |
80—100 |
wiosna i |
jesień |
Red Sunset |
ciemnoczerwona |
150 |
75—100 |
cały rok |
|
Red Surprise |
czerwona |
180—200 |
60—80 |
wiosna |
|
Regina |
różowa |
160—200 |
80—90 |
wiosna i jesień |
niekiedy |
Rosali |
jasnoczerwona |
120—170 |
70—90 |
wiosna |
|
Starosa |
ciemnoróżowa |
100—150 |
70—90 |
wiosna i |
lato |
Stavita Canaria |
żółta |
180—200 |
60—100 |
wiosna i |
jesień |
White Wings |
biała |
180—200 |
70—90 |
wiosna i |
jesień |
Yellow Tiger |
żółta |
180—200 |
70—90 |
wiosna i |
jesień |
Zebra |
kremowobiała |
180—220 |
80—100 |
wiosna i |
jesień |
krótkich pędów, a także zmniejszenie zarówno ilości kwiatostanów, jak i liczby kwiatów w kwiatostanie. Optymalna długość dnia dla poszczególnych odmian jest różna i wynosi np.: 11 godzin dla 'Beauty'1 12—13 godzin dla 'Canaria', 'Orchid Flower', 'Yellow Tiger' oraz 13—14 godzin dla 'Regina' i 'Starosa'.
Do doświetlania wystarcza światło o natężeniu około 50 lx, a można je stosować dwoma sposobami. Pierwszy, popularniejszy, polega na przedłużeniu naturalnego dnia, drugi natomiast na przerywaniu nocy na okres 2—3 godzin.
Poza tym doświełlanie może być ciągłe lub przerywane, np. 10 minut światła na pół godziny ciemności lub 20 minut na godzinę. Alstremerii nie należy doświetlać wcześniej niż od początku stycznia. Przyspieszenie kwitnienia na styczeń-luty powoduje bowiem zasychanie pąków kwiatowych ze względu na zbyt niską intensywność światła. Rośliny do- świetla się aż do czasu gdy naturalny dzień osiągnie długość 13 godzin.
Optymalna temperatura dla alstremerii zależy od stadium rozwojowego. Po posadzeniu roślin, aż do chwili ukorzenienia utrzymuje się temperaturę 16°C, a następnie obniża się ją do 1 2°C, a nawet do 1 0°C w grudniu. W styczniu podnosi się ją o 2°C, a od lutego do maja utrzymuje na poziomie 14—16°C. Taka temperatura jest najkorzystniejsza dla kwitnienia; wyższa przyspiesza rozwój kwiatostanów, ale pogarsza ich jakość. Wyższa temperatura jest również przyczyną bujnego wzrostu, przy czym
rośliny tworzą dużo pędów płonnych. W uprawie alstremerii temperatura nie powinna przekraczać 20°C, z tego powodu szczególnie nadają się dla niej chłodne rejony nadmorskie.
Rośliny podczas intensywnego wzrostu wymagają obfitego podlewania i wysokiej, wynoszącej 80—85% wilgotności powietrza.
Rozmnażanie. Odmiany alstremerii mnoży się wyłącznie wegetatywnie przez podział karp. Dzielenie wykonuje się najczęściej w sierpniu, chociaż można również w lutym. Rośliny mateczne ostrożnie wyjmuje się z podłoża, usuwa ziemię i karpy tnie ostrym nożem tak, aby każda część miała przynajmniej jedno oczko (pąk). W celu uniknięcia porażenia grzybami uzyskane z podziału części zanurza się w 0,05% roztworze Benlate. Następnie sadzi się je do doniczek w substrat torfowy, tj. torf wysoki zwapnowany do pH 6,0 i wzbogacony mieszanką wieloskładnikową w ilości 0,5 g/l.
Pielęgnacja sadzonek polega na utrzymywaniu w szklarni temperatury 16—18°C i częstym zraszaniu roślin. W takich warunkach ukorzenianie trwa 2—3 tygodnie. Po jego zakończeniu temperaturę obniża się do 14—16°C i rośliny kilkakrotnie dokarmia 0,2% roztworem Florovitu. Jesienią są gotowe do sadzenia na miejsce stałe.
Podłoże i sadzenie. Alstremeria wymaga przepuszczalnych podłoży
0 dużej zawartości próchnicy. Zbyt wilgotne ziemie są przyczyną zagniwania korzeni, stąd przy wysokim poziomie wody gruntowej konieczne jest dobre zdrenowanie. Zawartość próchnicy można zwiększyć stosując w nawożeniu podstawowym dobrze rozłożony obornik. Przykładem odpowiedniego podłoża jest torf zmieszany z ziemią kompostową z dodatkiem obornika. Optymalne pH podłoża wynosi 5,5—6,5, a 1 litr ziemi powinien zawierać: 120—150 mg N, 150—200 mg P, 300—350 mg K, 500—1000 mg Ca i 50—60 mg Mg.
Alstremerię uprawia się przede wszystkim na zagonach, rzadziej w pojemnikach. Na zagony szerokości 1 m, o miąższości warstwy podłoża wynoszącej 50 cm, sadzi się rośliny w rozstawie 50X40 cm lub 50X60 cm, w zależności od siły wzrostu odmiany. Do odmian silnie rosnących należą np.: 'Red Surprise' i 'Regina'. W przypadku uprawy alstremerii w pojemnikach wybiera się naczynia wysokie, o dużej pojemności
1 dobrym odpływie wody. Mogą to być np. wiadra o pojemności 1 2 I lub duże skrzynki plastykowe używane w obrocie warzywami. Do wiader sadzi się po jednej roślinie, a do skrzynek po dwie. W kontenerach alstremerię uprawia się 1 rok.
Rośliny na miejsce stałe sadzi się jesienią, tj. od września do października, przy czym odmiany silnie rosnące można sadzić jeszcze do połowy listopada.
Zabiegi pielęgnacyjne. W celu utrzymania odpowiedniej temperatury konieczne jest częste wietrzenie szklarni od wiosny do jesieni. Należy przy tym unikać przeciągów. Latem, po zbiorze kwiatostanów, konieczne jest także cieniowanie roślin. Podczas intensywnego wzrostu alstremerię systematycznie się dokarmia w odstępach jedno- lub dwutygodniowych stosując nawozy o dużej zawartości azotu i potasu, np. 2% roztwór Florovitu uzupełniony 0,05% roztworem siarczanu potasowego lub 0,2% roztwór Miklofloru 2 zmieszany z 0,2% roztworem Vitafloru 2. Na m2 daje się około 5 I roztworu.
W związku z tym, że alstremeria tworzy wiotkie i długie pędy, konieczne jest zakładanie konstrukcji wspierającej. Najczęściej stosuje się 3 lub 4 piętra siatek. Oczka 2 dolnych powinny mieć wymiary 12,5X12,5 cm, a górnych 17X20 cm. Najwyższe piętro zakłada się na wysokości 120 cm. Siatki można rozłożyć na podłożu przed posadzeniem karp, a w miarę wzrostu roślin podnosić je do góry.
Podczas całego okresu uprawy usuwa się pędy słabe i nie zawiązujące pąków kwiatowych. Trzeba przy tym pamiętać, że jednorazowo nie można usunąć ich więcej niż 50—60%, aby zbytnio nie osłabić rośliny. Pędy należy raczej wyrywać niż wycinać. Alstremerię uprawia się najczęściej 2 lata, jedynie odmiany, które bardzo silnie rosną, np. 'Regina'
i 'Orange Beauty', są eksploatowane tylko jeden rok.
Zbiór kwiatów. Pędy kwiatostanowe wyrywa się w momencie wybar- wienia się pierwszych kwiatów. Jedynie u odmian 'Regina' i 'Harmony' zaleca się wycinanie pędów. Alstromeria kwitnie przez 2 miesiące, dwukrotnie w ciągu roku; wiosną w kwietniu-czerwcu, a jesienią we wrze- śniu-listopadzie. Z m2 zbiera się 150—250 kwiatostanów (tab. 2.).
Po zbiorze alstremerię sortuje się na trzy wybory w zależności od budowy kwiatostanu, długości i sztywności pędu. Do wyboru I zalicza się kwiatostany mające co najmniej 4 rozgałęzienia i 12 kwiatów lub pąków. Długość pędu powinna wynosić 60 cm. W II wyborze znajdują się te alstremerie, które mają 3 rozgałęzienia i 9 kwiatów oraz pędy
Tabela 2. Porównanie kwitnienia 6 odmian alstremerii (wg H Milde)
|
długości co najmniej 50 cm. Do III wyboru zalicza się kwiatostany o 2 rozgałęzieniach i 6 kwiatach, osadzone na pędach długości 40 cm. W przypadku wyboru I odchylenie pędu od pionu może wynosić do 15 cm, a w wyborze II — do 20 cm.
Kwiatostany alstromerii można przez tydzień przechowywać wstawione do wody, w jasnym pomieszczeniu o temperaturze 1°C. Duże kłopoty podczas sortowania i pakowania alstremerii sprawiają kruche liście, które bardzo łatwo się łamią, obniżając wartość dekoracyjną kwiatów. Dlatego też przed sprzedażą dolne części pędów pozbawia się liści. Ochrona przed chorobami i szkodnikami. Do najgroźniejszych chorób alstremerii należy zgorzel zgnilakowa (czynnik chorobotwórczy — Pyt- hium sp.). Podstawa pędów i korzenie stają się brązowoczarne i zagniwają, liście żółkną i więdną, a z czasem całe rośliny zamierają. Rozwojowi choroby sprzyja zbyt wysoka wilgotność podłoża i niska temperatura. Porażone rośliny należy usunąć, a pozostałe podlać Dexonem (0,04%).
W czasie miesięcy zimowych na roślinach może wystąpić szara pleśń (czynnik chorobotwórczy — Bołrytis cinerea). Rośliny nie tworzą nowych pędów, a korzenie zagniwają na sucho. Chorobie sprzyja zbyt wysoka wilgotność powietrza, a także duża liczba pędów na roślinie. Do zwalczania zaleca się opryskiwanie Benlatem (0,05 %) lub Euparenem (0,25 %). Mokrą zgnilizną korzeni i w następstwie zamieraniem roślin objawia się bakterioza (czynniki chorobotwórcze — Erwinia carotovora, Erwinia aroidea). Podobnie jak w przypadku Pyfhium rozwojowi choroby sprzyja zbyt wilgotne podłoże i niska temperatura. W celu zwalczania stosuje się opryskiwanie Cynkomiedzianem (0,2%).
Ze szkodników na alstremerii najczęściej żerują mszyce, przędziorek chmielowiec i ślimaki. Rozwojowi mszyc (Aulacońhum solanii, Myzodes persicae) i przędziorka chmielowca (Tetranychus urticae) sprzyja suche powietrze i wysoka temperatura w szklarni. Zwalczanie mszyc polega na opryskiwaniu Metasystoxem (0,1 %) lub Pihmorem (0,05%), a przeciwko przędziorkowi stosuje się opryskiwanie Rospinem (0,2%).
Ślimaki (Gasłropoda) żerują na liściach wygryzając różnego kształtu otwory. W celu zwalczenia tych szkodników wykłada się Pużomor lub Mesurol.